Hikaye Nedir? Temel Tanım ve Özellikleri

 

Hikaye Nedir? Temel Tanım ve Özellikleri

Hikaye, yaşanmış ya da yaşanması muhtemel olayların, yazar tarafından okuyucuda heyecan ve zevk uyandıracak şekilde, kısa ve özlü anlatıldığı edebi türdür. Romandan ayrılan en belirgin özelliği, olay örgüsünün, şahıs kadrosunun, mekan ve zamanın sınırlı olmasıdır. Hikaye, hayatın bir kesitini, tek bir ana olayı veya bir durumu merkeze alarak ele alır.

Yazılı Sınavlar İçin İpuçları:

• Tanım ve Farklar: Öğretmenleriniz genellikle hikayenin tanımını isteyebilir veya hikaye ile roman arasındaki temel farkları maddeler halinde yazmanızı bekleyebilir. Bu ayrımlara hakim olmak önemlidir.

• Özellikleri: Hikayenin "kısa ve özlü olması", "tek bir olaya odaklanması", "sınırlı şahıs kadrosu", "belirli zaman ve mekan" gibi anahtar özelliklerini bilmek size puan kazandırır.

Hikayenin Yapı Unsurları: Kurgunun Temel Taşları

Bir hikayeyi oluşturan dört temel unsur vardır:

1. Olay Örgüsü: Hikayedeki olayların neden-sonuç ilişkisi içinde birbiriyle bağlantılı olarak sıralanmasıdır.

2. Kişiler (Şahıs Kadrosu): Hikayedeki olayları yaşayan veya olaylardan etkilenen varlıklardır. Hikayelerde kişiler genellikle tek yönlü ve belirli özellikleriyle tanıtılır.

3. Mekan (Yer): Olayın geçtiği çevredir. Hikayede mekan betimlemeleri sınırlı tutulur ve olayla doğrudan ilişkilidir.

4. Zaman: Olayların başlangıcı ve bitişi arasındaki süredir. Hikayelerde zaman genellikle kısadır ve kronolojik bir akış sergileyebilir veya geriye dönüşler içerebilir.

Yazılı Sınavlar İçin İpuçları:

• Öğretmenler, metin üzerinde bu unsurları tespit etmenizi veya bir hikaye yazarken bu unsurlara dikkat etmenizi isteyebilir.

Anlatıcı ve Bakış Açıları: ÖSYM'nin Gözdesi!

AYT Edebiyat'ın en çok soru gelen ve en çok hata yapılan konularından biridir. Bir hikayeyi bize kimin anlattığı, hangi perspektiften baktığı çok önemlidir:

1. Hâkim (Tanrısal/İlahi) Bakış Açısı: Anlatıcı, olayların dışındadır ve her şeyi bilir. Karakterlerin aklından geçenleri, duygularını, geçmişlerini ve geleceklerini görebilir. ÖSYM, genellikle bu bakış açısını içeren metinleri sormayı sever çünkü öğrencinin metni ne kadar dikkatli okuduğunu ölçer.

2. Kahraman (1. Tekil) Bakış Açısı: Anlatıcı, hikayedeki olayları yaşayan veya tanık olan bir karakterdir. Olayları kendi gözünden, "ben" diliyle anlatır. Bilgisi kendi algılarıyla sınırlıdır.

3. Gözlemci (Müşahit) Bakış Açısı: Anlatıcı, olayların dışındadır ve bir kamera tarafsızlığıyla sadece gördüklerini ve duyduklarını aktarır. Karakterlerin iç dünyasına giremez, yorum yapmaz.

AYT Edebiyat İçin Strateji:

• Metin Analizi: ÖSYM size mutlaka kısa bir hikaye metni verir ve "Bu parçada aşağıdaki anlatım biçimlerinden/bakış açılarından hangisi kullanılmıştır?" diye sorar.

• Anahtar Kelimeler: Metindeki yüklemlere ("gitti", "düşündü", "sanıyordu") ve anlatıcının karakterin iç dünyasına girip girmediğine çok dikkat edin. "İçinden geçirdi ki...", "anlıyordu ki..." gibi ifadeler Tanrısal bakış açısının güçlü ipuçlarıdır.

Hikaye Çeşitleri: Olay mı, Durum mu?

Hikayeler, anlatım tarzlarına göre iki ana gruba ayrılır:

1. Olay Hikâyesi (Maupassant Tarzı): Merak unsurunun ön planda olduğu, serim, düğüm, çözüm bölümlerinin belirgin olduğu, genellikle çarpıcı bir sonla biten hikayelerdir. Türk edebiyatındaki en önemli temsilcisi Ömer Seyfettin'dir.

2. Durum Hikâyesi (Çehov Tarzı): Merak unsurunun ikinci planda olduğu, hayatın belli bir kesitini veya bir durumu anlatan, genellikle bir sonuçsuz biten hikayelerdir. Türk edebiyatındaki önemli temsilcileri Sait Faik Abasıyanık ve Memduh Şevket Esendal'dır.

AYT Edebiyat İçin Strateji:

• Metni Okuma ve Anlama: Bir hikaye metni verilip türü sorulduğunda, olay örgüsünün ne kadar belirgin olduğuna, bir sonuca ulaşıp ulaşmadığına veya sadece bir ruh hali/kesit anlatılıp anlatılmadığına odaklanın.

Özetle; Hikaye konusu, hem yazılılarda doğrudan bilgi sorularıyla hem de AYT Edebiyat'ta metin analizi gerektiren uygulamalı sorularla karşınıza çıkacaktır.